چگونگی شکلگیری سیارههایی مانند زمین همیشه پر رمز و راز بوده است. بیشتر نظریههای ما شامل بهم پیوستن انبوهی از سنگهاست؛ یا تکه سنگی درحال رشد سنگهای کوچکتر را جمع کرده و یا چندین تکه سنگ بزرگ بهم پیوستهاند. اما پژوهشی جدید نظریه دیگری را عنوان میکند که در مجله سایِنس اَدوَنسِز (Science Advances به معنی پیشرفتهای علمی) منتشر شده است. طبق این نظریه کُرههای بزرگی از گِلِ گَرم ممکن است جهان ما و سیارههای دیگر را بوجود آورده باشد، نه سیارکهای سنگی.
برایان تراویس (Bryan Travis) از موسسه علوم سیارهای در آریزونا در بیانیهای گفت: «فرض بر این بوده است که تغییرات هیدروترمال (آب-گرمایی) در انواع خاصی از سیارکهای سنگی رخ میداده که خواص مادهای آنها مشابه شهاب سنگها بوده است. با این وجود، این اجرام ممکن است در فرایند رشد به صورت توده متخلخلی از خردهسنگهای آذرین و غبار دانهریز قدیمی درآمده باشند که یخ بخش زیادی از منافذ و حفرههایش را پر میکرده است. گِل زمانی شکل گرفت که یخ در اثر گرمای آزاد شده از واپاشی ایزوتوپهای پرتوزا ذوب شد و آب حاصل از آن با غبار دانهریز آمیخته شد.»
برای توضیح بیشتر این فرایند، دانشمندان این نظریه را مطرح کردهاند که سیارکهای اولیه در منظومه شمسی با مقادیر نسبی مشخصی از یخ، غبار و ذرات گردی که کُندرول نامیده میشوند، ممکن است تبدیل به سنگ نشده باشند بلکه براساس مدلهای رایانهای که پژوهشگران طراحی کردهاند، حیاتشان را به صورت کرههای گلی آغاز کرده باشند. یخی که در اثر واپاشی رادیواکتیو اتمها در غبار و گاز ذوب شده، این ترکیب را به گل تبدیل کرده است. این کرهها میتوانستهاند با برخورد با هم، یا طی فرآیندهای دیگر به مرور جامد شوند و اجسامی مانند سیاره ما را بوجود آورند. اما در قلب برخی سیارکها، این توپهای گلی ممکن است هنوز وجود داشته باشند، البته اگر دمای مرکزشان بالاتر از نقطه انجماد باشد.
این پژوهش بطور خاص، روی سیارکهای کربنی متمرکز است که تیره رنگ هستند و 75% سیارکهای منظومه شمسی را شامل میشوند. این اجرام از ذرات ریز معلق در آب تشکیل شدهاند و عناصر رادیو اکتیو آنها را گرم نگه میدارد. آنها ممکن است قبل از سفت شدن، خیلی شبیه گل و لایی که برای ما آشناست، بهنظر برسند.
در بیانیه آمده است که: «نتایج نشان میدهد بسیاری از سیارکهای اولیهای که آب و مواد آلی را به سیارههای خاکی رساندهاند، ممکن است در ابتدا کرههای گلی غولپیکری بوده باشند، نه سنگهایی سخت.»
ماموریتهای فضایی آینده، مانند اُزیریس-رکس (OSIRIS-Rex) ناسا و هایابوسا-2 (Hayabusa 2) ژاپن، میتوانند مستقیما با جمع آوری نمونه از سیارکها و آوردن مواد تشکیل دهندهشان به زمین، اطلاعات بیشتری به ما بدهند.
آیدا رضایی/ مجله نجوم