گروهی از منجمان به سرپرستی دکتر خو (Dr. Siyi Xu)، در رصدخانۀ جنوبی اروپا در آلمان، مشغول بررسی اتمسفر کوتولۀ سفید به نام WD 1425+540 با کمک دادههای تلسکوپ فضایی هابل و رصدخانه کِک بودندکه شواهدی از سقوط جرمی مانند دنبالهدار بر روی این ستاره یافتند.
این ستاره، نخستینبار در سال ۱۹۷۴/۱۳۵۲ در منظومهای دو ستارهای مشاهده شد. فاصلۀ این ستارۀ کوتولۀ سفید تا همدمش دو هزار واحد نجومی است و در فاصلۀ ۱۷۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی گاوران قرارگرفته است. اتمسفر آن ترکیبی از گازهای کربن، اکسیژن، سولفور و به طرز عجیبی غنی از نیتروژن، عنصر مهم حیات، است.
تجزیه و تحلیل طیف نور این کوتولۀ سفید نشان میدهد که دنبالهدار آن صد هزار مرتبه پرجرمتر از دنبالهدار هالی در منظومۀ شمسی است. همچنین، با ترکیبات شیمیایی مشابه است و دو برابر هالی دارای آب است.
آیا کوتولۀ سفید باعث سقوط این دنبالهدار شده است؟
کوتولههای سفید بین ۲۵ تا ۵۰ درصد در اطراف خوداجرام سنگی مانندِ سیارکها و یا حتی سیاراتی دارند که ستارهشان آنها را بلعیدهاند. پیش از این نیز مشاهده شده بود که کوتولههای سفید خرده سیارات و سیارکها را متلاشی کنند، اما این اولین باری است که خردههایی از یک دنبالهدار حاوی نیتروژن، عنصر اصلی حیات، در اطراف اتمسفر کوتولۀسفید مشاهده شده است؛ این دنبالهدار بیش از هر جرمی در منظومۀ شمسی دارای نیتروژن است.
کوتولههای سفید بقایای ستارههایی مانند خورشید هستند که عمرشان به پایان رسیده است. خورشید ما تا حدود چهار پنج بیلیون سالِ آینده سوخت هیدروژنیاش در هسته به پایان خواهد رسید و شروع به سوختن عناصر سنگینتر خواهد کرد. در نتیجه، خورشید به یک غول سرخ تبدیل خواهد شد، پف خواهد کرد و قطرش به عطارد، زهره و یا حتی زمین هم خواهد رسید. بعد از مدتی ستاره موادی را به شکل باد ستارهایِ قوی از خود بیرون میدهد و سحابی سیارهای تشکیل میشود که در مرکز آن کوتولۀ سفید قرار دارد، ستارهای که هماندازه زمین است اما ۲۰۰ هزار مرتبه پرجرمتر!
این چگالی زیاد باعث نیروهای کشندی قویای میشود که اگر سیاره، سیارک و یا دنبالهدار به آن نزدیک شوند از هم میپاشند.
احتمال میرود که سقوط دنبالهدار بر روی کوتولۀ سفید به دلایل زیر باشد:
– آشفتگیهای دینامیکی منظومه، پس از این که ستاره مرحلۀ غول سرخ خود را پشت سر گذاشته و ناپایداری گرانشی باعث سقوط دنبالهدار بر روی کوتولۀ سفید شده است
– و یا ستارۀ همدمِ این منظومه باعث تغییر مدار دنبالهدار گشته است.
درهرحال ذکر این نکته بسیار هیجانانگیز است، وقتیکه به کوتولههای سفید کهکشانمان نگاه میکنیم در واقع به آیندۀ منظومۀ خورشیدی خودمان نگاه میکنیم، زمانی که خورشید مرده است.
مترجم: ریحانه رادی/ویراستار: منا رجبیه فرد
منبع: مجله نجوم